“Truth is ever to be found in simplicity, and not in the multiplicity and confusion of things” Isaak Newton
Στο συγκεκριμένο άρθρο θα δώσουμε κάποιους απλούς ορισμούς ώστε να μπορεί ο ασθενής να κατανοήσει με καθημερινές και απλές λέξεις την ιατρική και ορθοπαιδική ορολογία ώστε να μπορέσει να συμμετάσχει όσο το δυνατόν πιο ενημερωμένος και με βαθιά κατανόηση στη λήψη της θεραπευτικής απόφασης.
Θα αναφέρουμε μόνο τις συχνότερα χρησιμοποιούμενες ορολογίες και ελπίζουμε να σας βοηθήσουμε όσο το δυνατόν περισσότερο.
- Κάταγμα: Το “σπάσιμο” του οστού με παρεκτόπιση των τμημάτων του.
- Ράγισμα: Το μερικό “σπάσιμο” του οστού χωρίς σημαντική παρεκτόπιση των τμημάτων του.
- Ανοιχτή ανάταξη και εσωτερική οστεο-σύνθεση: Χειρουργική μέθοδος αποκατάστασης παρεκτοπισμένων και ασταθών καταγμάτων κατά την οποία φτάνουμε χειρουργικά(ανοιχτά=τομή) στο “σπασμένο” οστό το φέρνουμε στη σωστή θέση(ανάταξη)και το σταθεροποιούμε με ορθοπαιδικά υλικά(οστεο-σύνθεση) με σκοπό την γρηγορότερη και ευνοϊκότερη επούλωση του τραυματισμού.
- Συντηρητική αντιμετώπιση: Κάθε ιατρική παρέμβαση που δεν είναι χειρουργική(ενέσιμες θεραπείες,βελονισμός,φαρμακευτική αγωγή,φυσικοθεραπεία)
- Κλειστή ανάταξη κατάγματος-εξαρθήματος: Η ανάταξη ενός κατάγματος/εξαρθρήματος κατα την οποία φέρνουμε τα οστά στην θέση τους χρησιμοποιώντας “τα χέρια” μας και πολλές φορές ακτινολογικό έλεγχο για την επιβεβαίωση της θέσης μετά το χειρισμό ανάταξης. Συνήθως ακολουθείται από τοποθέτηση γυψονάρθηκα η κυκλοτερούς γύψου.
- Γυψονάρθηκας: Γύψινο υλικό μερικής διαμέτρου κύκλου με σκοπό ακινητοποίηση των αρθρώσεων πριν και μετά το κάταγμα. Αφαιρείται εύκολα από τον ασθενή. Πρέπει να παραμένει στεγνό(Χωρίς Νερό).
- Κυκλοτερής γύψος: Γύψος ολικής διαμέτρου με σκοπό την πιο αποτελεσματική ακινητοποίηση των καταγματικών επιφανειών. Χρειάζεται ορθοπαιδικό πριόνι για αφαίρεση. Πρέπει να παραμένει στεγνό(Χωρίς Νερό).
- Λειτουργικός νάρθηκας: Νάρθηκας του εμπορίου που χρησιμοποιείται σε σχετικά σταθερά κατάγματα ή όταν θέλουμε να ξεκινήσουμε σταδιακή κινητοποίηση μετά από τοποθέτηση/αφαίρεση γύψου. Μπορεί να αφαιρεθεί και να ρυθμιστεί στις ανάγκες μας. Δεν χρειάζεται να είναι στεγνό.
- Εμβιομηχανική: Η μελέτη των μηχανικών αρχών των οργανισμών. Με απλά λόγια η εφαρμογή της μηχανικής στη βιολογία.
- Αρθροσκόπηση: Ελάχιστα επεμβατική χειρουργική μέθοδος που αντί για ανοιχτό χειρουργείο κάνουμε 2 ή περισσότερες μικρές τομές πέριξ της άρθρωσης που μας ενδιαφέρει, για να εισάγουμε μια κάμερα και τα απαραίτητα εργαλεία καθώς και να “φουσκώσουμε την άρθρωση με νερό” ώστε να βλέπουμε καλύτερα. Αποτελεί διαγνωστική,θεραπευτική παρέμβαση ή και τα 2. Πλεονεκτήματα της μεθόδου αποτελούν η επισκόπηση ολόκληρου του αρθρικού χώρου και η μικρής έκτασης τραυματισμός. Η επιτυχία της αρθροσκόπησης εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την εμπειρία της χειρουργικής ομάδας και είναι η εξέταση εκλογής για τις περισσότερες ενδαρθρικές παθήσεις.
- Μηνίσκος: Οι μηνίσκοι(έξω και έσω) αποτελούν δομές μέσα στην άρθρωση του γόνατος σε σχήμα “μισοφέγγαρου“ στην κορυφή των κνημιαίων κονδύλων και έχουν ως σκοπό την απορρόφηση των κραδασμών κατά τη φόρτιση του κάτω άκρου. Δρουν ως μαξιλάρια μεταξύ του μηριαίου και της κνήμης.
- Ρήξη Μηνίσκου: Μετά από απότομη στροφική κάκωση μπορεί να υποστούμε οξεία ρήξη μηνίσκου(σκίσιμο του μαξιλαριού) η οποία αναλόγως τη μορφολογίας της ,μπορεί να επισκευάζεται(με ράμματα μεταξύ του μηνίσκου) ,ή όταν αυτό δεν είναι εφικτό το “σπασμένο” κομμάτι να αφαιρείται. Μετά από χρόνια χρήση ο μηνίσκος εκφυλίζεται και “σκίζεται όπως ενα μαξιλάρι” καθιστώντας την συρραφή αδύνατη, αφήνοντας μας σαν επιλογή μόνο την αφαίρεση του. Η θεραπεία των μηνισκικών παθήσεων είναι σχεδόν αποκλειστικά αρθροσκοπική.
- Πρόσθιος χιαστός σύνδεσμος(ΠΧΣ) γόνατος: Σκληρή ενδαρθρική δομή αποτελούμενη από κολλαγόνο που συνδέει το μηριαίο με την κνήμη αποτρέποντας το “γλίστρημα της κνήμης” μπροστά σε σχέση με το μηριαίο. Ο εμβιομηχανικός ρόλος του συνδέσμου στο γόνατο είναι πολύ σύνθετος και δεν μπορεί να περιγραφεί σε λίγες γραμμές. Ας αρκεστούμε για λόγους απλότητας να πούμε ότι ο συγκεκριμένος σύνδεσμος είναι συνώνυμος με την προσθιοπίσθια σταθερότητα της άρθρωσης και σε μικρότερη έκταση με την σταθερότητα σε δυνάμεις βλαισότητας/ραιβότητας.
- Ρήξη προσθίου χιαστού συνδέσμου(ΠΧΣ): Το σκίσιμο των ινών του προσθίου χιαστού συνδέσμου κατά μήκος της ενδαρθρικής πορείας του. Λόγω του πολύ σημαντικού ρόλου του ΠΧΣ στην εμβιομηχανική και τη σταθερότητα του γόνατος σύμφωνα με την υπάρχουσα βιβλιογραφία καθίσταται απαραίτητη η χειρουργική αποκατάσταση του. Αν οι μηνίσκοι αποτελούν “μαξιλάρια”, ο χιαστός είναι ένα “σκοινί”, το οποίο όταν σκιστεί,λογικό θα ήταν να το ράψουμε. Αυτό έχει φανεί στην πράξη όμως ότι δεν λειτουργεί προς όφελος του ασθενή, καθώς μέσα από μελέτες έχει φανεί ότι το απλό “ράψιμο” των “σκισμένων” άκρων δεν φέρει ικανοποιητικά θεραπευτικά αποτελέσματα. Αντί για αυτο πραγματοποιούμε μια επέμβαση που λέγεται συνδεσμοπλαστική.
- Συνδεσμο-πλαστική ΠΧΣ: Η ετυμολογία του όρου αρκεί για να κατανοήσουμε περί τίνος πρόκειται. Συνδεσμο= ΠΧΣ, Πλαστικη=Αντικατάσταση με υλικό/μόσχευμα. Είναι τύπος αρθροσκοπικής επέμβασης που εφόσον αφαιρέσουμε και καθαρίσουμε τα υπολείμματα του ΠΧΣ μετά από την ρήξη του(εφόσον δεν ράβεται όπως αναφέραμε παραπάνω), γίνεται η λήψη του επιθυμητού μοσχεύματος που θα αντικαταστήσει(“πλαστική”) τον ΠΧΣ(πιο συχνά μοσχεύματα αποτελούν τένοντες ή συνδυασμός τένοντα/οστού), και εν συνέχεια η τοποθέτηση του στην θέση που ανατομικά υπήρχε ο ΠΧΣ.
- Ολική/Μερική μηνισκεκτομή: Αφαίρεση ολόκληρου/τμήματος του “σπασμένου” μηνίσκου αρθροσκοπικά. Η ολική μηνισκεκτομή έχει εγκαταλειφθεί πλέον λόγω των επιπτώσεων που φέρει μετεγχειρητικά, και υπάρχει η τάση να αφαιρείται όσο το δυνατόν μικρότερο τμήμα μηνίσκου.
- Μηνισκοσυρραφή: Σε συγκεκριμένες ρήξεις μηνίσκων μπορούμε να ράψουμε τα “σπασμένα” κομμάτια μεταξύ τους.
- Οστεοαρθρίτιδα/Οστεοαρθροπάθεια: Διαδικασία εκφύλισης και καταστροφής του αρθρικού χόνδρου πολυπαραγοντικής αιτιολογίας. Κυρίαρχες αρθρώσεις που προσβάλλονται σημαντικά είναι το γόνατο και το ισχίο. Οριστική θεραπεία αποτελεί η ολική αρθροπλαστική.
- Ολική αρθροπλαστική: Ανοιχτού τύπου χειρουργική επέμβαση κατά την οποία αφαιρούνται τα κατεστραμμένα τμήματα των αρθρώσεων και του υποκείμενου οστού και από τις 2 πλευρές( Π.χ. ισχίο= μηριαίο/κοτύλη, γόνατο= μηριαίο/κνήμη) και αντικαθίστανται με ορθοπαιδικά υλικά(Πλαστική).
- Μερική αρθροπλαστική: Αφαίρεση μόνο ενός τμήματος της αρθρωσης (π.χ. στο ισχίο να αφαιρεθεί μόνο η κεφαλή του μηριαίου).
- Οστεοχονδρίτιδα: Κλινική οντότητα που συναντάμε σε παιδιά κατά την οποία δημιουργείται φλεγμονή και πόνος στο σημείο που προσφύεται ο τένοντας στο οστό παρόμοιος με την τενοντίτιδα. Η διαφορά εδώ είναι ότι επειδή το οστό είναι πιο “μαλακό-εύπλαστο” στα παιδιά, “τραβιέται” και αποκολλάτε από τον πιο ισχυρό τένοντα σε αντίθεση με τον ενήλικα, που λόγω σκληρού και άκαμπτου οστού η φλεγμονή και ο πόνος εντοπίζεται στο τελικό κομμάτι του τένοντα και όχι στο οστό.
- Σύνδρομο Καρπιαίου Σωλήνα: Στενή περιοχή/διάστημα παλαμιαίας επιφάνειας του καρπού όπου συχνά πιέζεται το μέσο νεύρο δημιουργώντας πόνο και αδυναμία στην περιοχή κατανομής του νεύρου στην άκρα χείρα. Η θεραπεία γίνεται χειρουργική διάνοιξη και απελευθέρωση του νεύρου.
- Σκολίωση:μια πολύπλοκη τρισδιάστατη στροφική παραμόρφωση της σπονδυλικής στήλης και του κορμού.
- Αναπτυξιακή δυσπλασία ισχίου: Μια πάθηση των νεογνών κατά την οποία ο σχηματισμός της άρθρωσης του ισχίου δεν ακολουθεί την πορεία που θα “έπρεπε” δημιουργώντας μελλοντικά προβλήματα(π.χ δυσπλαστικό ισχίο, πρώιμη αρθρίτιδα). Η έγκαιρη διάγνωση γίνεται με τον υπέρηχο των ισχίων του νεογνού και αν θεραπευτεί νωρίς δεν οδηγεί σε κάποιο πρόβλημα μελλοντικά.
- Οσφυαλγία: Αποτελεί σύνδρομο άλγους απότοκο πλήθους παθήσεων, και όχι διάγνωση, που οδηγούν σε πόνο της κατώτερης θωρακικής μέχρι την οσφυοιερή ζώνη της σπονδυλικής στήλης και στις πέριξ μυικές και ανατομικές δομές.
- Ισχιαλγία: Μπορεί να είναι απότοκο της οσφυαλγίας ή να υπάρχει χωρίς οσφυαλγία. Είναι ο πόνος του κάτω άκρου κατά μήκος της δερματικής περιοχής που νευρώνεται από το ισχιακό νεύρο και συνήθως υποδηλώνει παθολογία από την οσφυοιερή μοίρα της σπονδυλικής στήλης.
- Μεσοσπονδύλιος δίσκος: Ζελατινώδης υφής δομή μεταξύ των οστικών σωμάτων των σπονδύλων με σκοπό την απορρόφηση των κραδασμών μεταξύ των σπονδυλικών σωμάτων.
- Κήλη μεσοσπονδύλιου δίσκου(ΚΜΔ):( ΔΕΝ ΑΠΟΤΕΛΕΙ ΔΙΑΓΝΩΣΗ, αλλά ακτινολογικό εύρημα μαγνητικής τομογραφίας(ή χειρουργικής επέμβασης). Η εκφύλιση των αντικραδασμικών δομών λόγω απώλειας της φυσιολογικής δομής τους με αποτέλεσμα να “πέφτουν” προς τα πίσω(προς το νωτιαίο μυελό) και ΠΙΘΑΝΩΣ πιέζουν δομές(κυρίως νευρικές) που βρίσκονται σε σχετικά περιορισμένο χώρο(εξερχόμενες νευρικές ρίζες). Η κήλη δεν είναι ισοδύναμη με ΠΙΕΣΗ ΝΕΥΡΙΚΗΣ ΡΙΖΑΣ/ΝΕΥΡΙΚΩΝ ΔΟΜΩΝ.
- Ριζοπάθεια: Κήλη μεσοσπονδύλιου δίσκου με πίεση εξερχόμενων νευρικών δομών.
- Dry needling: Ελάχιστης επεμβατικότητας ιατρική πράξη με τοποθέτηση πολύ μικρής διαμέτρου βελονών σε πάσχουσες δομές με σκοπό την ανακούφιση του πόνου. Αποτελεί μια εφαρμογή του κινέζικου βελονισμού με βάση την σύγχρονη δυτική ιατρική και διαφέρει ως προς αυτόν όσο αφορά την φυσιολογία, την ανατομία και τα σημεία τοποθέτησης. Αποτελεί θεραπεία εκλογής για τα σύνδρομα μυοπεριτονιακού πόνου.
- PRP(Platelet Rich Plasma): Αποτελεί βιολογική ενέσιμη θεραπεία, κατά την οποία λαμβάνουμε αίμα απο τον ασθενή και αφού το φυγοκεντρήσουμε παίρνουμε τους αυξητικούς και επουλωτικούς παράγοντες του αίματος και τους εγχύουμε σε πάσχουσες περιοχές.
